Trước hết ta phải khẳng định rằng việc Quốc hội thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 có ý nghĩa hết sức quan trọng, là một bước ngoặt lịch sử trong tiến trình cải cách thể chế, góp phần xây dựng một nền hành chính hiện đại, dân chủ, chuyên nghiệp và phục vụ Nhân dân.
Thứ nhất: Sẽ tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước qua việc bỏ cấp chính quyền ở cấp huyện chính thức hóa mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, giúp giảm một tầng nấc trung gian, rút ngắn quy trình ra quyết định và chỉ đạo điều hành. Giảm số lượng cơ quan, biên chế và chi phí hoạt động, tránh chồng chéo nhiệm vụ.
Thứ hai: Tăng tính chủ động, gần dân hơn, quyền hạn và trách nhiệm được chuyển trực tiếp từ cấp tỉnh xuống cấp xã, giúp chính quyền cơ sở xử lý công việc nhanh, sát với tình hình địa phương. Người dân dễ tiếp cận hơn với cơ quan ra quyết định vì bỏ qua bước “xin – chờ” qua cấp huyện.
Thứ ba: Đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và chuyển đổi số, mô hình hai cấp (tỉnh – xã) phù hợp với xu hướng quản trị hiện đại, giảm thủ tục hành chính. Tận dụng công nghệ thông tin để quản lý trực tuyến, điều phối công việc giữa tỉnh và xã.
Thứ tư: Bảo đảm sự giám sát của Nhân dân nhưng linh hoạt hơn, HĐND cấp huyện bãi bỏ, song quyền giám sát của Nhân dân được tăng cường thông qua HĐND cấp tỉnh và cấp xã. Đại biểu HĐND cấp huyện hiện tại được chuyển về làm đại biểu cấp xã, bảo đảm không “đứt đoạn” trong nhiệm kỳ.
Thứ năm: Thể chế hóa chủ trương của Đảng và phù hợp thực tiễn. Thực hiện Nghị quyết của Trung ương về sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Phù hợp điều kiện kinh tế – xã hội, nhất là ở địa phương có dân số, diện tích nhỏ, giao thông thuận lợi.

- Sự khác biệt cốt lõi và quan trọng nhất nằm ở mô hình tổ chức chính quyền địa phương. Trong khi Luật số 65/2025/QH15 còn giữ nguyên mô hình 3 cấp, thì Luật số 72/2025/QH15 xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã). Mô hình mới giúp tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung gian, từ đó rút ngắn quá trình quyết định và tăng cường hiệu quả quản trị.
- Luật tăng cường phân cấp – ủy quyền mạnh mẽ. Luật mới mở rộng thẩm quyền của UBND cấp tỉnh, cho phép phân cấp và ủy quyền trực tiếp xuống UBND cấp xã. Chủ tịch UBND cấp tỉnh được ủy quyền linh hoạt điều chỉnh quy trình, thủ tục hành chính để đảm bảo thực thi hiệu quả các quyền được phân cấp
- Luật cụ thể hóa các nhiệm vụ và quyền hạn của HĐND và UBND ở mỗi cấp, theo từng lĩnh vực như: ngân sách, đất đai, tài nguyên môi trường, quy hoạch, an ninh – quốc phòng, cải cách hành chính… Điều này hướng tới chính quyền địa phương minh bạch hơn, trách nhiệm rõ hơn và giám sát hiệu quả hơn.
- Luật lần đầu tiên quy định về "đặc khu" - là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí chiến lược, phù hợp điều kiện đặc thù về địa lý, dân cư, và yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội; kiêm nhiệm các cơ chế ưu đãi về quản trị, an ninh, phát triển đầu tư. Đây là bước mở rộng thể chế, cho phép linh hoạt áp dụng cơ chế đặc thù để thúc đẩy phát triển các vùng trọng yếu.
- Có thể nói: Luật số 72/2025/QH15 không chỉ là sự sửa đổi, bổ sung mà là một cuộc cải cách lớn về thể chế, tạo ra một khung pháp lý hoàn toàn mới, đồng bộ và hiệu quả hơn cho việc tổ chức chính quyền địa phương, phù hợp với xu thế phát triển và yêu cầu thực tiễn của đất nước trong giai đoạn mới.

- Trong thời gian qua, việc triển khai sắp xếp lại tổ chức chính quyền địa phương theo tinh thần Nghị quyết của Trung ương và Luật mới đã được tỉnh thực hiện nghiêm túc, đồng bộ và quyết liệt. Cụ thể:
- Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã kịp thời ban hành các kế hoạch, văn bản triển khai thực hiện theo đúng quy định. Tiến hành rà soát, sắp xếp các đơn vị hành chính các cấp; kiện toàn bộ máy tổ chức các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, cấp xã theo hướng tinh gọn hoạt động hiệu lực, hiệu năng, hiệu quả. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp, ủy quyền hợp lý. Sau hơn 1 tháng thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tỉnh Lào Cai đã ghi nhận những chuyển biến tích cực bước đầu. Bộ máy hành chính tại 99 phường, xã được tổ chức lại theo hướng tinh gọn, rõ trách nhiệm, giảm chồng chéo trong xử lý công việc. Người dân đánh giá cao việc thủ tục hành chính được giải quyết nhanh gọn hơn, tiết kiệm thời gian và công sức của người dân.
- Để kịp thời giải quyết những vướng mắc, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã thành lập 13 Tổ tư vấn thường xuyên đi kiểm tra, nắm bắt tình hình, giúp đỡ các xã, phường về chuyên môn, nghiệp vụ, giải đáp những vấn đề phát sinh ở địa phương; thành lập 2 tổ công tác rà soát sô lượng cấp ủy của tỉnh về rà soát, khó khăn vướng mắc của các địa phương.
- Bên cạnh đó tỉnh Lào Cai đã điều động 50 công chức đang công tác tại các sở, ban, ngành tăng cường, biệt phái về cấp xã để thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, nghiệp vụ, trực tiếp giúp đỡ các xã trong thời gian 03 năm. Hiện nay, tỉnh đang tiếp tục rà soát, điều chỉnh các quy định liên quan; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đội ngũ cán bộ; đồng thời tổng kết, đánh giá mô hình mới để kịp thời rút kinh nghiệm, nhân rộng các cách làm hiệu quả.

Việc phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương tác động khá rõ đến quyền hạn và trách nhiệm của các cấp chính quyền tỉnh theo đó:
- Quyền hạn của tỉnh được mở rộng, “tự chủ” hơn. UBND cấp tỉnh sẽ trực tiếp nhận và thực hiện nhiều thẩm quyền trước đây do Bộ, ngành trung ương hoặc cấp huyện đảm nhiệm. Có quyền quyết định, điều chỉnh một số thủ tục, quy trình hành chính để phù hợp thực tế địa phương (trong khuôn khổ luật). Chủ tịch UBND tỉnh có quyền ủy quyền trực tiếp cho UBND cấp xã hoặc cơ quan chuyên môn của tỉnh, giúp xử lý nhanh hơn các vấn đề phát sinh.
- Trách nhiệm quản lý “sâu” hơn và rõ ràng hơn. Khi bỏ cấp huyện, tỉnh chịu trách nhiệm trực tiếp với xã trong hầu hết các lĩnh vực: ngân sách, đầu tư công, quy hoạch, đất đai, môi trường, giáo dục, y tế, an ninh – trật tự… Tỉnh phải đảm bảo chất lượng bộ máy cấp xã vì xã trở thành “đầu mối” tiếp xúc trực tiếp với dân. Không còn “tầng đệm” huyện, nên trách nhiệm của tỉnh trong chỉ đạo, giám sát và hỗ trợ cơ sở sẽ trực tiếp và nặng nề hơn.
- Tăng áp lực về năng lực điều hành và nguồn lực, do phải quản lý trực tiếp nhiều xã/phường hơn, khối lượng công việc của tỉnh sẽ tăng đáng kể. Đòi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức cấp tỉnh phải có năng lực điều phối, giám sát từ xa và sử dụng công nghệ thông tin để quản trị hiệu quả. Nguồn lực ngân sách, nhân sự, dữ liệu… cần phân bổ hợp lý để tránh quá tải.
- Tạo cơ hội đổi mới phương thức quản lý, tỉnh buộc phải áp dụng mô hình quản trị hiện đại, đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng hệ thống giám sát – điều hành thông minh. Có điều kiện thí điểm cơ chế đặc thù hoặc mô hình mới (như “đặc khu”) vì luật mới cho phép linh hoạt hơn. Khả năng phản ứng nhanh với tình huống khẩn cấp (thiên tai, dịch bệnh, sự cố an ninh…) được nâng cao do không cần thông qua cấp huyện. -  Giám sát của HĐND tỉnh sẽ sâu sát hơn. HĐND tỉnh phải trực tiếp giám sát các chương trình, dự án, chính sách ở cấp xã thay vì gián tiếp qua huyện. Đại biểu HĐND tỉnh cần tăng cường tiếp xúc cử tri, mở rộng kênh thu thập thông tin từ cơ sở để giám sát hiệu quả.

Việc thay đổi mô hình tổ chức chính quyền sẽ giúp cải thiện chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp một cách đáng kể
- Khi bỏ cấp huyện, bộ máy chỉ còn hai cấp – tỉnh và xã – giúp giảm bớt tầng nấc trung gian. Công việc được giải quyết nhanh hơn, thủ tục gọn hơn, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp. Chính quyền cấp xã sẽ nhận chỉ đạo trực tiếp từ tỉnh, nên phản hồi kịp thời hơn, còn tỉnh có điều kiện tập trung nguồn lực và giám sát chặt chẽ để nâng cao chất lượng phục vụ.
- Việc triển khai thực hiện luật sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của HĐND, UBND các cấp một cách tổng quát (như tăng cường vai trò giám sát độc lập,thúc đẩy chất vấn và giải trình, quy trình ra quyết định chặt chẽ hơn, tăng cường trách nhiệm giải trình, đổi mới quy trình xây dựng chính sách, đẩy mạnh cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy, số hóa quy trình và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức).

- Trong những năm qua công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của tỉnh được chú trọng cả về số lượng và chất lượng. Chúng tôi xác định đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức theo Luật mới là nhiệm vụ cấp thiết. Đội ngũ hiện nay cơ bản có chuyên môn và tinh thần sẵn sàng, nhưng chúng tôi không dừng lại ở mức ‘đủ’ – mà hướng tới ‘vượt chuẩn’. Bồi dưỡng tới đây sẽ không chỉ để biết luật, mà để vận dụng linh hoạt, quyết đoán và minh bạch, bảo đảm mọi quyết định đều đúng pháp luật, đúng thẩm quyền và phục vụ tốt nhất cho người dân, doanh nghiệp.
- Thời gian vừa qua để triển khai thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp với tinh thần “vừa chạy vừa sếp hàng” với một tốc độ rất nhanh, rất khẩn chương, rất khẩn cấp, đến thời điểm này chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động cơ bản ổn định, mức độ sẵn sàng của đội ngũ cán bộ công chức khi thực hiện những quy định mới về phân cấp, phân quyền qua bước đầu đánh giá cơ bản là khá tốt, đa số đã sẵn sàng, chủ động trong việc tiếp nhận các nhiệm vụ, quyền hạn mới khi được phân cấp, phân quyền trong thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.
- Các TTHC cơ bản được giải quyết nhanh chóng, kịp thời. Tuy nhiên do bước đầu đi vào hoạt động chính quyền địa phương 2 cấp vẫn còn 1 số cán bộ, công chức còn lúng túng chưa rõ được nhiệm vụ, trách nhiệm đối với vị trí mình đảm nhiệm. Vì vậy trong thời gian tới đòi hỏi đội ngũ CBCC tiếp tục học tập nghiên cứu các nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền trong các quy định mới, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng xử lý công việc để đáp ứng được yêu cầu vận hành bộ máy chính quyền 2 cấp.

Việc triển khai thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn tỉnh Lào Cai, qua rà soát còn nhiều khó khăn vướng mắc, tập trung chủ yếu tại một số khó khăn vướng mắc cụ thể như:
1. Khó khăn về tổ chức, bộ máy và cán bộ: Năng lực của một số cán bộ, công chức còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu của các nhiệm vụ được phân cấp, đặc biệt là các lĩnh vực có tính chuyên môn cao như: Quản lý đất đai, môi trường, xây dựng, quy hoạch, kiến trúc, khoa học công nghệ, chuyển đổi số. Một số địa phương còn thiếu đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp phòng, ban, trung tâm, cán bộ làm công tác cơ yếu Đảng ủy cấp xã, công chức có chuyên môn về công nghệ thông tin,….
2. Khó khăn về cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính: Cơ sở vật chất còn thiếu, phòng làm việc của cơ quan chuyên môn, Trung tâm Phục vụ hành chính công còn chật hẹp, khó khăn cho việc bố trí sắp xếp các khu vực tiếp đón công dân, tiếp nhận và giải quyết hồ sơ, các thủ tục hành chính….trang thiết bị như máy tính, máy in đã cũ dẫn đến hiệu quả công việc chưa cao. Hạ tầng mạng internet còn hạn chế, khó khăn cho việc triển khai và sử dụng dịch vụ công trực tuyến.
3. Mặc dù Luật đã có hiệu lực, nhưng một số Nghị định, Thông tư hướng dẫn chi tiết của một số bộ, ngành Trung ương chưa được ban hành kịp thời. Điều này khiến địa phương lúng túng trong việc xây dựng các văn bản, quy định.
Để luật đi vào cuộc sống, Sở Nội vụ xác định cơ quan báo chí, truyền thông của tỉnh để tuyên truyền, phổ biến các điểm mới của Luật đến toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và người dân.
- Tham mưu UBND tỉnh xây dựng kế hoạch triển khai thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các kế hoạch tổ chức các hội nghị, lớp tập huấn chuyên sâu về các nội dung của Luật, đặc biệt là các quy định về tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của chính quyền hai cấp.
- Đào tạo, bồi dưỡng, cơ cấu lại đội ngũ, thực hiện các chế độ chính sách tốt nhất cho đội ngũ. Đây là nhiệm vụ trọng tâm để đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cán bộ, công chức cấp xã, nắm vững và thực thi nhiệm vụ hiệu quả.

Trong 5-10 năm tới, khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào ổn định và phát huy hiệu quả, tôi tin rằng hệ thống chính trị của chúng ta sẽ đạt được những thành tựu vượt trội, tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của tỉnh nhà. Một bộ máy chính quyền tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả giảm tầng nấc trung gian, hoạt động chuyên nghiệp và nâng cao chất lượng phục vụ và sự hài lòng của người dân.
Mặc dù có nhiều triển vọng tích cực, quá trình triển khai Luật Tổ chức chính quyền địa phương cũng đối mặt với không ít khó khăn, vướng mắc trong thời gian đầu đi vào thực hiện:
- Mô hình 02 cấp là mới, cán bộ, công chức ở cả hai cấp phải vừa thực hiện nhiệm vụ, vừa học hỏi, thích nghi với phương thức quản lý mới.
- Một số địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, đội ngũ ảnh hưởng đến triển khai dịch vụ công trực tuyến và kết nối liên thông dữ liệu.
- Do tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ từ cấp huyện, áp lực công việc và yêu cầu năng lực đối với cán bộ cấp xã cao hơn nhiều so với trước.
Để đảm bảo triển khai đồng bộ và có hiệu quả chúng tôi kiến nghị Trung ương, Chính phủ, các Bộ, ngành:
- Đề xuất Chính phủ, các bộ, ngành sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành rà soát, sửa đổi các quy định chánh chồng chéo.
- Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu về luật mới cho cán bộ, công chức; xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện của từng đơn vị.
- Bố trí ngân sách đủ và kịp thời cho giai đoạn chuyển tiếp; đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, bảo đảm liên thông dữ liệu giữa các cấp
- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến người dân và doanh nghiệp về chủ trương của Đảng, pháp luật Nhà nước.

- Trong giai đoạn này, chúng ta đang cùng nhau bước vào một giai đoạn lịch sử của công cuộc cải cách hành chính, đó là triển khai Luật Tổ chức chính quyền địa phương, xây dựng mô hình chính quyền hai cấp. Đây là một chủ trương lớn, mang tính đột phá của Đảng và Nhà nước nhằm xây dựng một nền hành chính phục vụ Nhân dân ngày càng tốt hơn. Với vai trò là cơ quan tham mưu, chúng tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến toàn thể cán bộ, công chức và Nhân dân đã đồng hành, ủng hộ và tin tưởng vào sự thay đổi này.
- Đối với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức: Đây là một sự thay đổi lớn, đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực vượt bậc. Chúng tôi thấu hiểu những khó khăn, thách thức mà các đồng chí đang và sẽ phải đối mặt. Tuy nhiên, đây cũng chính là cơ hội để chúng ta khẳng định năng lực, tinh thần trách nhiệm và lòng yêu nghề. Chúng tôi mong muốn các đồng chí: Chủ động học hỏi, nắm vững các quy định mới của Luật, không ngừng tự trau dồi kiến thức, kỹ năng để đáp ứng yêu cầu công việc, đoàn kết, thống nhất, cùng nhau chia sẻ, hỗ trợ và vượt qua mọi khó khăn. Tận tâm phục vụ, luôn đặt lợi ích của người dân, doanh nghiệp lên trên hết, lấy sự hài lòng của họ làm thước đo cho hiệu quả công việc của mình.
- Sở Nội vụ cam kết sẽ luôn đồng hành, tham mưu cho Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh để đảm bảo có đầy đủ cơ chế, chính sách, nguồn lực, và các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cần thiết để các đồng chí yên tâm công tác.
- Đối với toàn thể Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp: Trong giai đoạn đầu, có thể sẽ có những bỡ ngỡ, vướng mắc phát sinh. Kính mong toàn thể Nhân dân cùng chia sẻ và đồng hành với chính quyền, với cán bộ, công chức, viên chức, tích cực tìm hiểu và nắm bắt các quy định, thủ tục hành chính mới để cả người dân và cán bộ công chức cùng xây dựng một nền chính quyền địa phương vững mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả góp phần đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.